Ośrodek rehabilitacji pocovidowej - jak wybrać?

Nie jest już dziś dla nas nowością informacja, że pacjenci po przebytym COVID-19 często jeszcze przez długi czas odczuwają negatywne skutki zdrowotne. Duszności, problemy z oddychaniem, kaszel, męczliwość, nawet przy niewielkim wysiłku, to tylko nieliczne powikłania, z którymi borykają się ozdrowieńcy. A lista jest dużo dłuższa. Pacjenci skarżą się na bóle mięśni, klatki piersiowej, bóle głowy, trudności z równowagą i koordynacją, zaburzenia pamięci i koncentracji, poczucie osamotnienia i zagubienia. Im dalej mamy za sobą wybuch pandemii, tym więcej znamy objawów składających się na zespól pocovidowy, który trwa średnio od kilku tygodni nawet do kilku miesięcy.
 

Rehabilitacja szansą na szybszy powrót do zdrowia

Specjaliści oraz Światowa Organizacja Zdrowia wciąż podkreślają ogromną rolę rehabilitacji w przyspieszeniu powrotu do zdrowia pacjenta pocovidowego. Odpowiednia rehabilitacja umożliwia szybszą rekonwalescencję i powrót do trybu życia, które ozdrowieniec prowadził przed chorobą.

Obecnie jedyny ośrodek w Polsce, który zajmuje się rehabilitacją pacjentów po przebytym COVID-19 na mocy Narodowego Funduszu Zdrowia znajduje się w szpitalu MSWiA w Głuchołazach i powstał jako pierwsza tego typu placówka w Polsce i Europie. Powołany został na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 lipca w sprawie programu pilotażowego w zakresie rehabilitacji leczniczej dla świadczeniobiorców po przebytej chorobie COVID-19. Co prawda są plany, by rozszerzyć tą bazę na kolejne ośrodki (wytypowane zostały tu Sopot, Kudowa i Krynica – Zdrój), ale do dziś ośrodek w Głuchołazach nie ma konkurencji.

Coraz więcej ośrodków dla ozdrowieńców

Tymczasem powstaje coraz więcej miejsc, które proponują komercyjne turnusy rehabilitacyjne dla ozdrowieńców, Są to zazwyczaj sanatoria, ośrodki SPA lub przychodnie rehabilitacyjne. Placówki takie prowadzą rehabilitację pocovidową w systemie stacjonarnym z zakwaterowaniem przez okres od tygodnia do trzech tygodni, lub w systemie ambulatoryjnym.

Jak sprawdzić, czy oferta danego ośrodka daje wystarczające możliwości, by pomóc pacjentowi odzyskać siły? Czym takie miejsce powinno dysponować, jakim sprzętem i urządzeniami, specjalistami? Niestety brak jest obecnie wytycznych dotyczących postępowania rehabilitacyjnego u chorych po przejściu COVID-19 i wypisaniu ze szpitala oraz badań opisujących długotrwałe następstwa choroby. Możemy bazować jedynie na doświadczeniach innych ośrodków na świecie, przypuszczeniach naukowych oraz obowiązujących modelach rehabilitacji pulmonologicznej.

Ścieżka rehabilitacji pocovidowej

Wbrew pozorom, rehabilitacja pocovidowa nie wymaga zaawansowanych technologii, najważniejsze jest kompleksowe objęcie opieką pacjenta, czas i systematyczność podejmowanych działań. Rehabilitacja taka opiera się głównie na rehabilitacji pulmonologicznej oraz na zwiększaniu wydolności wysiłkowej i krążeniowej organizmu i sprawności fizycznej. Czasem niezbędna jest pomoc psychologiczna.

Ocena stanu zdrowia pacjenta zazwyczaj rozpoczyna się od konsultacji lekarskiej, istotna jest rozmowa z pacjentem na temat jego samopoczucia i objawów. Powinno się również wykonać szereg badań kwalifikujących. Pomocne są badania oceny wydolności organizmu poprzez testy wysiłkowe na bieżni lub ergometrze, badanie spirometrem, badanie EKG.

Rehabilitacja dla pacjentów po przebytym COVID-19 to przede wszystkim:

Rehabilitacja oddechowa (pulmonologiczna)

To ważny, albo najważniejszy aspekt dla ozdrowieńców, który powinien oferować ośrodek rehabilitacji. Ma na celu zwiększenie pojemności płuc, wzmocnienie mięśni oddechowych oraz ruchomości klatki piersiowej. Na taką rehabilitację składają się:

• nauka prawidłowego oddychania, które pomoże zrelaksować się i odzyskać kontrolę nad oddechem

• ćwiczenia oddechowe z terapeutą, z elementami rozluźniającej terapii manualnej mięśni międzyżebrowych i przepony

• nauka efektywnego kaszlu w celu umiejętnego usuwania wydzieliny z oskrzeli

• tlenoterapia, czyli wspomaganie pacjenta tlenem przez zwiększenie stężenia dostarczanego tlenu, niekiedy potrzebne jest jeszcze wspomaganie koncentratorem tlenu

• inhalacje, które wspomagają odbudowę błony śluzowej dróg oddechowych oraz usprawniają odkrztuszanie zalegającej wydzieliny, za pomocą inhalatorów indywidualnych, kabin inhalacyjnych lub inhalacji zbiorowych np. w tężniach solankowych lub grotach solnych

Rehabilitacja ruchowa (kinezyterapia)

Ćwiczenia fizyczne zwiększają wydolność organizmu, pomagają pacjentowi pozbyć się zadyszki, zwiększają sprawność fizyczną oraz siłę mięśniową osłabionego chorobą organizmu. Ważne, by był to dozowany wysiłek pod okiem fizjoterapeuty. Ośrodek powinien mieć odpowiednie zaplecze do ćwiczeń. Mogą to być:

• treningi aerobowe z wykorzystaniem bieżni, ergometru, rowerku stacjonarnego

• ćwiczenia kończyn górnych za pomocą np. taśm oporowych lub ciężarków, by wzmocnić obręcz barkową ściśle związaną z mięśniami oddechowymi

• nordic walking, spacery poprawiające ogólną kondycję organizmu i dotlenienie

Wsparcie psychologiczne

Konsultacje z psychologiem pomagają pacjentowi pozbyć się lęku i poczucia izolacji, oraz odzyskać równowagę psychiczną po pobycie w szpitalu. Powinny uczyć technik relaksacji i sposobów radzenia sobie z lękami i stresem.

Dodatkowe formy rekonwalescencji

W zależności od zaplecza ośrodka i jego możliwości finansowych, niekiedy do rehabilitacji pocovidowej proponowane są inne metody rehabilitacji i odnowy. Nie są one niezbędne, ale urozmaicają program terapii i mogę przyśpieszyć powrót do zdrowia. Jednak wiąże się to z dodatkowymi kosztami lub wyższą ceną za turnus.

• Hydroterapia – masaże relaksacyjne w wannach do hydroterapii usprawniają krążenie, rozluźniają, niwelują obrzęki i poprawiają samopoczucie, mogą to być kąpiele całego ciała lub masaże kończyn w wirówkach do hydroterapii

• Gimnastyka w basenie

• Sauny, które mają korzystny wpływ na cały organizm, gdy nie ma do nich przeciwskazań

• Terapia IHHT – terapia tlenowa polegająca na podawaniu pacjentowi przez specjalną maskę na przemian powietrza o zwiększonej zawartości tlenu oraz o obniżonej zawartości. Taka terapia trenuje organizm zwiększając jego możliwości adaptacyjne do niedoborów tlenu i docelowo prowadzi do zwiększenia wydolności płuc oraz ogólnej wydolności fizycznej. W tym celu wykorzystuje się specjalne urządzenie do terapii IHHT, które w bezpieczny sposób ściśle kontroluje ilość podawanego tlenu.

• Głęboka stymulacja elektromagnetyczna – stymulacja mięśni oddechowych za pomocą aparatu do głębokiej stymulacji elektromagnetycznej wspomaga rehabilitację pulmonologiczną. Skurcze wywołane zabiegiem fizykoterapeutycznym trenują mięśnie oddechowe, wzmacniają mięśnie międzyżebrowe i przeponę. Zabieg jednocześnie rozszerza naczynia krwionośne, usprawniając krążenie krwi, dzięki czemu płuca szybciej się regenerują, zmniejszają się obrzęki i stany zapalne. Poprawia się wentylacja płuc.

• Światłolecznictwo – terapia za pomocą lampy ze światłem spolaryzowanym lub kabin infrared – działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne

• Masaże relaksacyjne - rozluźniają, usprawniają krążenie i poprawiają samopoczucie

• Konsultacja dietetyczna – właściwa dieta pozwala szybciej wrócić do zdrowia i osiągnąć lepsze samopoczucie, dlatego ważna jest nauka zdrowego odżywiania

Bez względu na ofertę ośrodka i jego wyposażenie program terapeutyczny powinien być indywidualnie dobrany dla każdego pacjenta w zależności od jego stanu zdrowia i możliwości. Osoba taka powinna być ciągle pod czujnym okiem specjalistów, regularnie powinna być sprawdzana saturacja za pomocą pulsoksymetru, a w razie potrzeby program powinien być modyfikowany (zmniejszenie lub zwiększenie intensywności terapii).