Nie jest już dziś dla nas nowością informacja, że pacjenci po przebytym COVID-19 często jeszcze przez długi czas odczuwają negatywne skutki zdrowotne. Duszności, problemy z oddychaniem, kaszel, męczliwość, nawet przy niewielkim wysiłku, to tylko nieliczne powikłania, z którymi borykają się ozdrowieńcy. A lista jest dużo dłuższa. Pacjenci skarżą się na bóle mięśni, klatki piersiowej, bóle głowy, trudności z równowagą i koordynacją, zaburzenia pamięci i koncentracji, poczucie osamotnienia i zagubienia. Im dalej mamy za sobą wybuch pandemii, tym więcej znamy objawów składających się na zespól pocovidowy, który trwa średnio od kilku tygodni nawet do kilku miesięcy.
Rehabilitacja szansą na szybszy powrót do zdrowia
Specjaliści oraz Światowa Organizacja Zdrowia wciąż podkreślają ogromną rolę rehabilitacji w przyspieszeniu powrotu do zdrowia pacjenta pocovidowego. Odpowiednia rehabilitacja umożliwia szybszą rekonwalescencję i powrót do trybu życia, które ozdrowieniec prowadził przed chorobą.
Obecnie jedyny ośrodek w Polsce, który zajmuje się rehabilitacją pacjentów po przebytym COVID-19 na mocy Narodowego Funduszu Zdrowia znajduje się w szpitalu MSWiA w Głuchołazach i powstał jako pierwsza tego typu placówka w Polsce i Europie. Powołany został na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 lipca w sprawie programu pilotażowego w zakresie rehabilitacji leczniczej dla świadczeniobiorców po przebytej chorobie COVID-19. Co prawda są plany, by rozszerzyć tą bazę na kolejne ośrodki (wytypowane zostały tu Sopot, Kudowa i Krynica – Zdrój), ale do dziś ośrodek w Głuchołazach nie ma konkurencji.
Coraz więcej ośrodków dla ozdrowieńców
Tymczasem powstaje coraz więcej miejsc, które proponują komercyjne turnusy rehabilitacyjne dla ozdrowieńców, Są to zazwyczaj sanatoria, ośrodki SPA lub przychodnie rehabilitacyjne. Placówki takie prowadzą rehabilitację pocovidową w systemie stacjonarnym z zakwaterowaniem przez okres od tygodnia do trzech tygodni, lub w systemie ambulatoryjnym.
Jak sprawdzić, czy oferta danego ośrodka daje wystarczające możliwości, by pomóc pacjentowi odzyskać siły? Czym takie miejsce powinno dysponować, jakim sprzętem i urządzeniami, specjalistami? Niestety brak jest obecnie wytycznych dotyczących postępowania rehabilitacyjnego u chorych po przejściu COVID-19 i wypisaniu ze szpitala oraz badań opisujących długotrwałe następstwa choroby. Możemy bazować jedynie na doświadczeniach innych ośrodków na świecie, przypuszczeniach naukowych oraz obowiązujących modelach rehabilitacji pulmonologicznej.
Ścieżka rehabilitacji pocovidowej
Wbrew pozorom, rehabilitacja pocovidowa nie wymaga zaawansowanych technologii, najważniejsze jest kompleksowe objęcie opieką pacjenta, czas i systematyczność podejmowanych działań. Rehabilitacja taka opiera się głównie na rehabilitacji pulmonologicznej oraz na zwiększaniu wydolności wysiłkowej i krążeniowej organizmu i sprawności fizycznej. Czasem niezbędna jest pomoc psychologiczna.
Ocena stanu zdrowia pacjenta zazwyczaj rozpoczyna się od konsultacji lekarskiej, istotna jest rozmowa z pacjentem na temat jego samopoczucia i objawów. Powinno się również wykonać szereg badań kwalifikujących. Pomocne są badania oceny wydolności organizmu poprzez testy wysiłkowe na bieżni lub ergometrze, badanie spirometrem, badanie EKG.
Rehabilitacja dla pacjentów po przebytym COVID-19 to przede wszystkim:
To ważny, albo najważniejszy aspekt dla ozdrowieńców, który powinien oferować ośrodek rehabilitacji. Ma na celu zwiększenie pojemności płuc, wzmocnienie mięśni oddechowych oraz ruchomości klatki piersiowej. Na taką rehabilitację składają się:
Ćwiczenia fizyczne zwiększają wydolność organizmu, pomagają pacjentowi pozbyć się zadyszki, zwiększają sprawność fizyczną oraz siłę mięśniową osłabionego chorobą organizmu. Ważne, by był to dozowany wysiłek pod okiem fizjoterapeuty. Ośrodek powinien mieć odpowiednie zaplecze do ćwiczeń. Mogą to być:
Konsultacje z psychologiem pomagają pacjentowi pozbyć się lęku i poczucia izolacji, oraz odzyskać równowagę psychiczną po pobycie w szpitalu. Powinny uczyć technik relaksacji i sposobów radzenia sobie z lękami i stresem.
W zależności od zaplecza ośrodka i jego możliwości finansowych, niekiedy do rehabilitacji pocovidowej proponowane są inne metody rehabilitacji i odnowy. Nie są one niezbędne, ale urozmaicają program terapii i mogę przyśpieszyć powrót do zdrowia. Jednak wiąże się to z dodatkowymi kosztami lub wyższą ceną za turnus.
Bez względu na ofertę ośrodka i jego wyposażenie program terapeutyczny powinien być indywidualnie dobrany dla każdego pacjenta w zależności od jego stanu zdrowia i możliwości. Osoba taka powinna być ciągle pod czujnym okiem specjalistów, regularnie powinna być sprawdzana saturacja za pomocą pulsoksymetru, a w razie potrzeby program powinien być modyfikowany (zmniejszenie lub zwiększenie intensywności terapii).